2020 yılının başlarında yeni bir virüs türü, daha önce hiç görülmemiş bir bulaşma hızıyla tüm dünyayı sarsmaya başladı. Kökenleri Aralık 2019’da Çin’in Wuhan kenti olan bu yeni koronavirüs türü, o zamandan bu yana birçok hayatı alt üst etti. Virüs, dünya çapında milyonlarca enfeksiyondan sorumlu olup, yüz binlerce ölüme neden olmuştur. Mart 2020’de ise bu yeni koronavirüsün neden olduğu Covid-19, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından pandemi olarak ilen edilmiştir. Şu anda dünyanın dört bir yanındaki bilim insanları ve sağlık uzmanları bu yeni virüsü anlamaya, izlemeye ve kontrol altına almaya çalışıyorlar. Salgın devam ederken birçok insan, koronavirüs hakkında bilinmeyenleri merak ediyor. İşte bilimsel cevaplarla koronavirüs hakkında bilmeniz gerekenler.
1. Koronavirüs Nedir?
Koronavirüsler, hayvanlarda ve insanlarda hastalığa neden olabilen geniş bir virüs ailesidir. İnsanlarda bazı koronavirüs türlerinin soğuk algınlığından, Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS) gibi daha şiddetli hastalıklara kadar değişen solunum yolu enfeksiyonlarına neden olduğu bilinmektedir. Yeni koronavirüs türünün neden olduğu hastalık ise Covid-19’dur.
2. Koronavirüsün Bulaşma Yolları Nelerdir?
İnsanlar, koronavirüs taşıyan diğer kişilerden Covid-19 kapabilirler. Hastalık esas olarak burun veya ağızdan küçük damlacıklar yoluyla insandan insana yayılır. Covid-19’lu bir kişi öksürdüğünde, hapşırdığında veya konuştuğunda damlacıklar dışarı atılır. Bu damlacıklar nispeten ağırdır, uzağa gitmezler ve hızla yere düşerler. İnsanlar, virüs bulaşmış bir kişiden bu damlacıkları soluduklarında Covid-19’a yakalanabilirler. Bu nedenle diğerlerinden en az 1 metre uzakta durmak önemlidir. Ayrıca bu damlacıklar kişinin etrafındaki masa, kapı kolu gibi nesnelere ve yüzeylere düşebilir. İnsanlar bu nesnelere veya yüzeylere dokunduktan sonra gözlerine, burunlarına veya ağızlarına dokunarak enfeksiyon kapabilirler. Bu nedenle ellerinizi düzenli olarak sabun ve suyla yıkamak ya da alkol bazlı bir dezenfektan ile temizlemek önemlidir. Koronavirüsün bulaşma yolları ile ilgili daha ayrıntılı bilgi almak için buradaki yazımıza göz atabilirsiniz.
3. Belirti Göstermiyorsak, Ancak Koronavirüse Yakalandıysak Ne Yapmalıyız? Kendini Karantinaya Almak Ne Anlama Geliyor?
Kendini karantinaya almak, kendinizi başkalarından ayırmak anlamına gelir. Sizde belirti olmasa bile koronavirüse maruz kalmış, yani Covid-19’lu biri ile temas etmiş olabilirsiniz. Karantinanın amacı bulaşmayı önlemektir. Bu durumda yapılacaklar şu şekilde sıralanabilir;
- Odanızı diğer kişilerden ayırarak iyi havalandırılmasını sağlayın,
- Bu mümkün değilse, yattığınız yer ve diğer kişilerle aranıza en az 1 metre mesafe koyun.
- Başkalarından ve aile üyelerinden en az 1 metre uzakta durun.
- Belirtilerinizi günlük olarak takip edin.
- Kendinizi iyi hissetseniz bile 14 gün boyunca karantinada kalın.
- Nefes almakta güçlük çekerseniz ,
- Ateş belirtileriniz varsa derhal tıbbi yardım isteyin.
- Sağlık kuruluşuna gittiğinizde maske takın.
4. Çocuklar ve Gençler Koronavirüse Yakalanır Mı?
Araştırmalar çocukların ve gençlerin, diğer yaş grupları kadar enfekte olma ihtimalinin yüksek olduğunu ve hastalığı yayabileceğini gösteriyor. Bugüne kadar elde edilen kanıtlar, çocukların ve genç yetişkinlerin ağır hastalığa yakalanma olasılığının daha düşük olduğunu, ancak bu yaş gruplarında hala ciddi vakaların olabileceğini göstermektedir.
5. Kendimi Koronavirüse Karşı Korumak İçin Ne Yapabilirim?
Basit önlemler alarak koronavirüse karşı kendinizi koruyabilir ve Covid-19’un yayılma şansını azaltabilirsiniz;
- Ellerinizi sabun ve suyla ya da alkol bazlı bir el losyonu ile temizlemek virüsleri öldürür.
- Başkaları ile aranıza en az 1 metre mesafe koyun. Çünkü Covid-19’lu birisi yakınınızda öksürdüğünde, hapşırdığında veya konuştuğunda virüs içerebilecek sıvı damlacıkları püskürtür ve siz de bu damlacıkları soluyabilirsiniz.
- Gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçının. Çünkü ellerimiz gün içerisinde birçok yüzeye temas eder ve virüslerle kontamine olan ellerinizle yüzüne dokunduğunuzda enfekte olabilirsiniz.
6. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Koronavirüsün Yayılmasını Önlemek İçin Maske Takılmasını Tavsiye Ediyor Mu?
DSÖ tıbbi maske kullanımının el hijyeni ve fiziksel mesafe gibi diğer önlemlerle birleştirilmesi gerektiğini vurguluyor. N95, FFP2 gibi tıbbi ve solunum maskelerinin sağlık çalışanları için ayrılması gerektiğini belirten DSÖ Covid-19’lu olanların, bu kişilere bakanların ve sağlık kuruluşuna giden hasta kişilerin tıbbi maske takmasını tavsiye ediyor.
7. Tıbbi Maske Nasıl Doğru Takılır?
- Maskeye dokunmadan önce ellerinizi alkol bazlı bir dezenfektan ya da sabun ve suyla temizleyin.
- Maskenin yırtık veya delik olup olmadığını kontrol edin.
- Maskenin doğru tarafının dışa baktığından emin olun.
- Maskenin metal şeridini burnunuza göre yerleştirin.
- Maskenin altını aşağı doğru çekerek ağzınızı ve çenenizi örtün.
- Maskeyi kullandıktan sonra temiz ellerle, kulakların arkasındaki lastiklerden tutarak çıkarın.
- Maskeyi kullandıktan sonra kapalı bir kutuya atın ve tekrar kullanmayın.
- Maskeyi kullandıktan veya attıktan sonra el hijyeninizi sağlayın.
8. Evcil Hayvanlardan Koronavirüs Bulaşır Mı?
Enfekte insanlarla temas halindeki birkaç evcil hayvan (kedi, köpek) için yapılan test sonuçları pozitif çıkmıştır. Bununla birlikte, bu hayvanların hastalığı insanlara aktarabileceğine dair hiçbir kanıt yoktur. Covid-19 temel olarak, enfekte bir kişi öksürdüğünde, hapşırdığında veya konuştuğunda üretilen damlacıklar yoluyla yayılır.
9. Koronavirüs Yüzeylerde Ne Kadar Kalır?
Yüzeylerdeki ve nesnelerdeki koronavirüs, virüsleri öldürecek dezenfektanlarla kolayca temizlenebilir. Çalışmalar, koronavirüsün plastik malzemeler ve paslanmaz çelikte üç güne (72 saat) kadar, bakırda 4 saatten az ve kartonda 24 saatten daha az yaşayabileceğini göstermiştir. Koronavirüsün farklı yüzeylerde ne kadar yaşayabileceği hakkında daha ayrıntılı bilgi almak için buradaki yazıya göz atabilirsiniz.
10. Koronavirüs Dışkıdan Bulaşır Mı?
Yapılan araştırmalar, virüsün bazı durumlarda dışkıda mevcut olabileceğini öne sürse de, bugüne kadar Covid-19’un dışkı yoluyla bulaştığına dair bulgular olmamıştır. Ayrıca koronavirüsün su veya kanalizasyonda hayatta kaldığına dair bilimsel kanıtlar yoktur.
