Ginseng, binlerce yıldır geleneksel Çin Tıbbı’nda genel sağlığı iyileştirmek için kullanılmıştır. Bir insana benzediği için insan kökü olarak da adlandırılan ginseng, Çin, Kore ve Sibirya gibi uzak doğu ülkelerindeki daha soğuk iklimlerde yaygın olarak bulunan bir bitkidir. Birçok farklı ginseng türü vardır, ancak Amerikan ginsengi (Panax quinquefolius) ve Asya ginsengi (Panax ginseng) en yaygın olanlarıdır. Ginsenosidler, bitkiye tıbbi özelliklerini verdiği düşünülen ginsengdeki aktif bileşendir ve farklı türlerde farklı miktarlarda bulunmaktadır. Günümüzde ise farklı ginseng türleri içeren takviyeler insanlar tarafından enerjiyi arttırmak, cinsel sağlığı desteklemek ve bağışıklığı güçlendirmek gibi nedenlerle doğal bir tedavi olarak kullanılır. Peki ama sizin sağlığınız için uygun mu? Ginseng faydaları, kullanımı, yan etkileri, riskleri ve daha fazlası hakkında detaylı bilgi edinmek için okumaya devam edin.
Ginseng Türleri
Bilimsel adı Panax olan ginseng Yunancada her şeyi iyileştiren anlamına gelmektedir. “Ginseng” adı hem Amerikan ginsengi (Panax quinquefolius) hem de Asya ve Kore ginsengi (Panax ginseng) için kullanılır. Gerçek ginseng bitkisi yalnızca Panax cinsine aittir. Panax ailesi (Asya ve Amerikan) çeşitleri, aktif bileşen ginsenosidlerin yüksek seviyeleri nedeniyle tek “gerçek” ginseng türleri olsa da, benzer özelliklere sahip ve ginseng’in akrabaları olarak bilinen başka adaptojenik bitkiler de vardır.
İşte piyasadaki farklı ginseng türleri şunlardır;
1. Asya Ginsengi
Panax ginseng, kırmızı ginseng ve Kore ginsengi olarak da bilinir, binlerce yıldır en bilinen klasik türdür. Bu form zayıflık, bitkinlik, tip 2 diyabet, erektil disfonksiyon (sertleşme sorunu) ve zayıf hafızaya yardımcı olabilir.
2. Amerikan Ginsengi
Panax quinquefolius , Kuzey Amerika’nın kuzey bölgelerinde yetişir. Depresyonla savaştığı, kan şekerini dengelediği, kaygıdan kaynaklanan sindirim sıkıntısını desteklediği, odaklanmayı iyileştirdiği ve bağışıklık sistemini güçlendirdiği gösterilmiştir Karşılaştırıldığında, Amerikan türü Asya türünden daha hafiftir ancak yine de çok terapötik yani tedavi edici etkiye sahiptir.
3. Sibirya Ginsengi
Eleutherococcus senticosus Rusya ve Asya’da yabani olarak yetişir. Sadece eleuthero olarak da bilinir, ginseng’in panax türünde bulunan ginsenosidlere çok benzer avantajlara sahip yüksek seviyelerde eleutheroside içerir. Çalışmalar, Sibirya ginsenginin kardiyovasküler dayanıklılığı artırabileceğini, yorgunluğu iyileştirebileceğini ve bağışıklığı destekleyebileceğini göstermektedir.
4. Hint Ginsengi
Withania somnifera, ashwagandha olarak da bilinir, Ayurveda’da uzun ömürlülüğü artırmak için kullanılan ünlü bir bitkidir. Klasik ginseng ile bazı benzer özelliklere sahiptir ancak birçok farklılığı da vardır. tiroid hormon seviyelerini (TSH, T3 ve T4) iyileştirmeye, kaygıyı hafifletmeye, kortizolü dengelemeye, kolesterolü iyileştirmeye, kan şekerini düzenlemeye ve zindelik seviyelerini iyileştirmeye yardımcı olduğu gösterilmiştir.
5. Brezilya Ginsengi
Pfaffia paniculata, suma kökü olarak da bilinir, Güney Amerika’nın yağmur ormanlarında yetişir ve çeşitli faydaları nedeniyle Portekizce’de “her şey için” anlamına gelir. Suma kökü, kas sağlığını destekleyebilen, iltihabı azaltabilen, kanserle savaşabilen, cinsel performansı iyileştirebilen ve dayanıklılığı artırabilen ekdisteron içerir.
Ginseng Faydaları
İnsanlar yüzyıllardır ginseng bitkisinin faydalı bileşiklerine ve sağlık üzerindeki olumlu etkilerine inanmışlardır. Bu bitki içeriğindeki güçlü bileşiklerin varlığı nedeniyle çeşitli faydalara sahiptir. Başlıca Ginseng faydaları şunlardır;
1. Antienflamatuar Özelliklere Sahiptir
Ginseng faydalı antioksidanlar içerir ve iltihap önleyici özelliklere sahiptir. İnsanlar üzerinde yapılan çalışmalarda, Amerikan ginseng takviyesinin egzersiz kaynaklı kas hasarını ve iltihap belirtilerini azalttığını gösterilmiştir. Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda ise, kore kırmızı ginsenginin iltihaplanmayı azalttığı ve antienflamatuar etkilere sahip olduğu bulunmuştur.
2. Beyin Fonksiyonlarını İyileştirir
Yapılan çalışmalar ginseng takviyesinin Alzheimer hastalığı olan kişilerde zihinsel performansı iyileştirebileceğini göstermektedir. Bazı araştırmalar ise, Amerikan ginsengi ve ginkgo biloba kombinasyonunun Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan hastalara fayda sağlayabileceğini bulmuştur. Ancak yine de konu ile ilgili daha fazla bilimsel araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
3. Cinsel İşlev Bozukluğunu Tedavi Eder
Toz haline getirilmiş Kore kırmızı ginsenginin alınması erkeklerde cinsel işlev bozukluğunu ve erektil disfonksiyonu (sertleşme sorunu) iyileştirmektedir. Yapılan çalışmalarda ginsengin sertleşme bozukluğunun tedavisinde yararlı bir alternatif olabileceğini öne sürüyor. Ancak konu ile ilgili yapılan araştırmalarda sonuçlar hala net olmadığı için daha fazla bilimsel çalışmaya ihtiyaç vardır.
4. Bağışıklık Sistemini Güçlendirir
Ginseng faydaları arasında bağışıklık sistemini güçlendirme yeteneği, vücudun enfeksiyon ve hastalıklarla savaşmasına yardımcı olur. Kökler, gövdeler ve yapraklar bağışıklık dengesini korumak ve hastalık veya enfeksiyona karşı direnci artırmak için kullanılmıştır. Her ne kadar ginsengin bağışıklık fonksiyonu üzerindeki potansiyel etkilerini anlamak için daha fazla insan çalışmalarına ihtiyaç duyulsa da, yapılan hayvan çalışmaları ginsengin güçlü antibakteriyel, antifungal ve antiviral özelliklere sahip olduğunu göstermiştir.
5. Kanserle Mücadelede Yardımcı Olabilir
Ginseng, belirli kanser türlerinin riskini azaltmada yardımcı olabilir. Araştırmalar, ginsengin tümör büyümesini engelleme yeteneği nedeniyle güçlü antikanser özelliklerine sahip olduğunu göstermiştir. Bu bitkideki ginsenosidler iltihabı azaltmaya ve antioksidan koruma sağlamaya yardımcı olabilir. Hücre döngüsü, hücrelerin normalde büyüdüğü ve bölündüğü süreçtir. Ginsenosidler, anormal hücre üretimi ve büyümesini önleyerek bu döngüye fayda sağlayabilir. Bununla birlikte, ginsengin kanser önlemedeki rolü ile ilgili çalışmalar bazı faydalar gösterse de, daha fazla araştırma gereklidir.
6. Yorgunlukla Savaşabilir ve Enerji Seviyelerini Artırabilir
Ginseng’in yorgunluğu hafifletmeye ve enerji seviyelerini artırmaya yardımcı olduğu gösterilmiştir. Yapılan bir hayvan çalışması, polisakkaritler ve oligopeptitler gibi ginsengde bulunan bazı bileşenleri, hücrelerde daha düşük oksidatif stres ve daha yüksek enerji üretimiyle ilişkilendirmiş ve bunun sonucunda yorgunluğu azaltmaya yardımcı olabileceğini bulmuştur. Yapılan incelemeler ginsengin kronik yorgunluk sendromunun semptomlarını önemli ölçüde iyileştirebileceği sonucuna varmıştır.
7. Kan Şekerini Düşürebilir
Yapılan incelemelere göre, ginseng hem diyabetli hem de diyabetsiz kişilerde kan şekeri seviyelerinin yönetiminde faydalı görünüyor. Birkaç çalışma, Amerikan ginsenginin tip 2 diyabetli kişilerde kan şekeri seviyelerini düşürerek diyabet semptomlarını iyileştirmeye çalıştığını göstermektedir. Tip 2 diyabetle ilgili temel zorluklardan biri, vücudun insüline yeterince yanıt vermemesidir. Başka bir çalışma, Kore kırmızı ginsenginin insülin duyarlılığını iyileştirdiğini ve bitkinin kan şekeri seviyelerini düşürme ve tip 2 diyabetle mücadele edenlere yardımcı olma yeteneğini daha da açıklamaktadır.
8. Kilo Vermenize Yardımcı Olabilir
Ginsengin bir başka şaşırtıcı faydası da doğal bir iştah kesici olarak çalışmasıdır. Ayrıca metabolizmanızı hızlandırır ve vücudun daha hızlı yağ yakmasına yardımcı olur. Ancak bu sonuçların elde edildiği çalışmaların çoğu hayvanlar üzerinedir ve insanlarla ilgili daha fazla ve daha kaliteli bilimsel çalışma gereklidir.
9. Akciğer Fonksiyonunu İyileştirebilir
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar ginseng tedavisinin akciğer bakterilerini azalttığını göstermiştir. Araştırmalar ayrıca ginseng’in bir diğer faydasının, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) adı verilen ve genellikle zamanla kötüleşen kronik olarak zayıf hava akışı olarak tanımlanan bir akciğer hastalığını tedavi edebilme yeteneği olduğunu göstermektedir.
10. Menopoz Semptomlarını Giderir
Sıcak basması, gece terlemeleri, ruh hali değişimleri, sinirlilik, kaygı, depresif semptomlar, vajinal kuruluk, cinsel istekte azalma, kilo alımı, uykusuzluk ve saç incelmesi gibi sinir bozucu semptomlar menopoza eşlik etme eğilimindedir. Bazı kanıtlar, ginsengin doğal bir menopoz tedavi planının parçası olarak bu semptomların şiddetini ve oluşumunu azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir.
Ginseng Nasıl Kullanılır
Ginseng ürünleri bitkinin kök kısmından elde edilir ve birçok şekilde tüketilebilir. Çiğ olarak yenebilir, haşlanabilir, çay olarak demlenebilir ya da çeşitli yemek tariflerine eklenebilir. Bitki ayrıca toz, tablet, kapsül ve yağ formlarında da mevcuttur.
Uygun dozaj, ginseng kullanımı için önemli bir faktördür. Ne kadar almanız gerektiği iyileştirmek istediğiniz duruma bağlıdır. Genel olarak, günlük 200 mg’lık ginseng kökü ekstraktı dozu uygun olabilir.Daha düşük dozlarla başlamak ve zamanla artırmak en iyisidir.
İçerik etiketlerini dikkatlice okuduğunuzdan ve her zaman saygın ve güvenilir bir şirketten ürün satın aldığınızdan emin olun. Asya ginsengi satın alırken Kore, kırmızı veya Panax ginsengi arayın. Amerikan çeşidini satın alırken Panax quinquefolius arayın. Toplam ginsenosid içeriği %2-%3 olan standart bir ginseng özütü arayın ve emilimi artırmak ve tüm faydalarından yararlanmak için yemeklerden önce tüketin.
Ginseng Zararları ve Riskleri
Ginseng genellikle güvenli kabul edilir ve yan etkileri sağlıklı yetişkinlerde genellikle hafiftir. Bazı kişilerde uyarıcı olarak etki edebilir, bu nedenle sinirlilik ve uykusuzluğa (özellikle büyük dozlarda) neden olabilir. Uzun süreli kullanım veya yüksek dozlar baş ağrısı, baş dönmesi ve mide ağrısına neden olabilir.
Bu bitki kan şekeri seviyelerini etkileyebilir, bu nedenle diyabet ilacı kullanan kişiler önce sağlık uzmanlarıyla görüşmeden kullanmamalıdır. Ayrıca ginseng bazı ilaçların etkinliğini azaltabilir ya da antidepresanlar gibi bazı ilaçlarla etkileşime de girebilir.
Ginsengin aşırı kullanımı duygusal bozukluk, alerji ya da yüksek tansiyon gibi yan etkilere neden olabilmektedir. Ginsengin güvenliği hakkındaki çalışmaların eksikliği nedeniyle çocuklar veya hamile veya emziren kişiler için uygun olmayabileceğini unutmayın. Ginseng almadan önce bir sağlık uzmanıyla görüşmek en iyisidir.
İlginizi Çekebilir
Ginseng, ginseng bitkisinin etli kökünden yapılan bitkisel bir takviyedir. Ginseng faydaları üzerine yapılan araştırmalar genellikle sınırlıdır ve küçük örneklem boyutlarını içerir. Ginseng’in sağlığınızı nasıl etkileyebileceğini tam olarak anlamak için daha kaliteli insan çalışmalarına ihtiyaç vardır. Ginseng almadan önce bir tıp uzmanıyla görüşmeniz en iyisidir.