Probiyotikler insan bağırsağında yaşayan yararlı bakterilerdir. Probiyotik içeren besinler tüketmek, sindirim ve bağışıklı sistemini güçlendirmek için gereklidir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), probiyotiklerin yeterli miktarda alındığında sağlığa yararlı olduklarını belirtmiştir. Probiyotiklerin bakteriler olduğunu düşünmek bize biraz zor gelebilir. Ancak insan vücudunda milyonlarca yararlı ve zararlı bakteriler bir arada bulunur. Sindirim sistemimiz, iyi ve kötü bağırsak bakterileri arasında sağlıklı bir dengeye ihtiyaç duyar. Ancak stres, antibiyotik kullanımı, kötü beslenme gibi birçok durum vücuttaki zararlı bakterilerin sayısının artmasına ve dengenin bozulmasına sebep olur. İşte probiyotik zengini besinler tüketmek, iyi bakterilerin sayısının artmasına ve vücudun sağlıklı bir dengeye ulaşmasına yardımcı olur.
Probiyotik kelimesi Latince “pro” için ve Yunanca “bios” yaşam isimlerinden türeyen “yaşam için” anlamına gelir. Aslında probiyotikler binlerce yıldır varlar ve probiyotik kaynakları başta süt ürünleri olmak üzere fermente gıdalarda bulunur. Fermantasyon ise, gıdaların uzun süre saklanabilmesi için uygulanan kimyasal bir işlemdir. Örneğin, sütten yoğurt yapılması gibi. Tabi ki tek probiyotik kaynağı yoğurt değil. Probiyotik içeren ürünleri sıralarken, bizim geleneksel mutfağımızda bulunan, bildiğimiz ürünlerden başlayarak belki de adını hiç duymadığımız dünya mutfaklarından da örneklere yer verdik.
Probiyotik İçeren Besinler
Yayık ayranı: Aslında hepimizin marketlerden aldığı ve tükettiği ayrandan farklı bir fermente süt ürünüdür. Ayran yoğurda su ve tuz ilave edilerek hazırlanır. Yayık ayranı ise yayık ile tereyağı yapılırken, yoğurda su eklenerek yayıkta dövüldükten sonra elde edilen tereyağından geriye kalan yoğurt suyuna tuz eklenmesi ile elde edilir.
Ev yapımı doğal yoğurt: Probiyotik gıdalar başında mis gibi ev yapımı yoğurt olduğunu hepimiz biliyoruz. Pastörize edilmemiş inek, keçi ya da koyun sütünden yapılmış bir yoğurt, probiyotik içeriğe sahiptir. Tüm yoğurtların canlı probiyotikler içermediğini unutmayın. Yani ev yoğurdu yapamıyor ya da bulamıyorsak, ürün satın alırken canlı kültürlü yani probiyotik içerikli ve aromalı olmayan, şekersiz olanları tercih etmeliyiz. Çünkü şeker, bağırsağınızdaki zararlı bakterileri besleyebilir.
Kefir: Yoğurt gibi fermente bir süt ürünüdür. Ancak maya ve daha fazla bakteri ile fermente olduğundan, probiyotikler bakımından daha zengindir. Kefir, süt ve fermente kefir tanelerinin eşsiz bir uyumudur. Kefir taneleri küçük karnabahar parçalarına benzer. %99 laktoz içermediğinden laktoz alerjisi olanların tüketmesi için de uygundur.
Tarhana: Anadolu’nun çeşitli yörelerinde özellikle yaz aylarında yapılan ve kış ayların tüketilen tarhana, probiyotik gıdalardandır. Ancak unutmamak gerekir ki, tarhananın probiyotik özelliğe sahip olabilmesi için ev yapımı doğal yoğurt ile fermente edilmiş olması gerekir.
Boza: Özellikle kış aylarında tüketilen boza, bilinen en eski Anadolu içeceklerindendir. Fermente bir ürün olan boza probiyotik özelliğe sahiptir.
Sauerkraut (lahana turşusu): Almanya’da son derece popüler olan sauerkraut, yani bizim lahana turşusu dediğimiz fermente ürün de probiyotik özelliğe sahiptir. Ancak tabi ki pastörize edilmemiş olanların tercih edilmesi gerekir.
Kombucha (kombu çayı): Fermente bir siyah ya da yeşil çay içeceğidir. Özellikle Asya’da tüketilen kombucha, bakteri ve maya ile fermente edildiğinden probiyotik özelliğe sahiptir.
Unutmamak gerekir ki her fermente ürün probiyotik özelliğe sahip değildir. Beslenmemizde probiyotik içeren besinler muhakkak yer almalıdır. Diğer probiyotik içeren ürünler ise; bazı olgunlaştırılmış peynirler, Kimchi (lahana ve diğer sebzelerden yapılan Kore yiyeceği), Kvass (pancar ile yapılan geleneksel rus içeceği), Tempeh (mayalanmış soya fasulyesi) gibi fermente gıdalardır. Tabi evde yapamıyor ya da doğal olanları bulamıyorsak, satın alırken mutlaka etiketlerini incelenmeli, canlı bakteri ve aktif maya içeren ürünleri tercih etmeliyiz.