Yediğimiz bütün yiyeceklerin lezzetlerini tat alma duyumuz sayesinde hissedebiliyoruz. Ancak bazı lezzetler var ki, yediğimizde nasıl bir tat olduğunu ayırt edemeyebiliyoruz. İşte umami; tatlı, acı, ekşi ve tuzlunun yanı sıra beş temel tattan biridir. Ayrı bir tat olarak adlandırılan umami, Japonca’da “hoş, lezzetli tat” anlamına gelir. Bilimsel olarak ise umami, bitkisel ve hayvansal proteinlerde bulunan glutamat tadını açıklamak için kullanılmıştır. Ağzı kaplayan ve sulandıran bir hisse neden olan umami tadı, vücudunuza bir yiyeceğin protein içerdiğini söyler. Araştırmalar umami yönünden zengin yiyecekler seçmenin, daha doyurucu oldukları için, iştahı azaltarak kilo vermeye yardımcı olabileceğini gösteriyor. İşte sizi lezzeti ile şaşırtacak umami içeren yiyecekler ve sağlığa faydaları.
Umami Tat Nedir?
Umami, boğazı ve ağzın arkasını uyaran, tükürük salgısı ve dilde çatlak hissi ile ilişkili hafif ama kalıcı bir tat olarak tanımlanmıştır. Aslında anne sütü, umami tadı veren amino asitler bakımından zengindir ve bu da kişiyi yaşamı boyunca bu lezzet profilini aramaya teşvik edebilir. Umami’nin kendi başına lezzeti yoktur, ancak uyumlu bir aroması olması durumunda yiyeceklerin lezzetinde büyük ölçüde değişiklik oluşturur.
Umami İçeren Yiyecekler
Beslenmenize hem lezzetli hem de sağlığa faydaları olan umami içeren yiyecekler eklemeyi deneyebilirsiniz.
1. Deniz Yosunu
Deniz yosunlarının kalorisi düşüktür, ancak besin değeri ve antioksidanlar bakımından oldukça zengindir. Ayrıca yüksek glutamat içerikleri nedeniyle harika bir umami aroması kaynağıdırlar. Bu nedenle Japon mutfağına derinlik katmak için genellikle et suyu veya soslarda kullanılırlar.
2. Domates
Domates, en iyi bitkisel umami aroması kaynaklarından biridir. Aslında domatesin, tatlı ve tuzlu tadı, yüksek glutamik asit içeriğinden gelir. Domates ayrıca C vitamini, K vitamini, potasyum, folat ve antioksidanlar dahil olmak üzere çeşitli vitamin ve minerallerin iyi bir kaynağıdır. Bununla birlikte domateslerin kurutulması, içerisindeki umami lezzeti de artırabilir.
İlginizi Çekebilir
3. Deniz Ürünleri
Sardalya, palamut gibi çoğu balık ile karides, deniz tarağı gibi kabuklu deniz ürünleri doğal olarak glutamat ve inosinat gibi umami bileşikler bakımından zengindir. Birbiriyle uyumlu olan bu iki bileşen, birlikte yiyeceklerin genel umami tadını artırır. Bu nedenle şefler, bir yemeğin genel lezzetini geliştirmek için glutamat açısından zengin yiyecekleri inosinat açısından zengin yiyeceklerle eşleştirirler.
4. Soya İçeren Yiyecekler
Soya yemekleri, Asya mutfağının temelini oluşturan bir baklagil olan soya fasulyesinden yapılır. Soya fasulyesi genellikle tofu, tempeh, miso ve soya sosu gibi çeşitli ürünlere fermente edilerek kullanılır. Fermente edilmiş soya bazlı yiyeceklerin ise umami içeriği daha yüksektir.
5. Olgunlaştırılmış Peynirler
Olgunlaştırılmış peynirler de umami içeren yiyecekler arasında yer alır. Daha uzun süre yaşlandırılan peynirler, proteoliz (proteini glutamik asit gibi serbest amino asitlere ayıran bir süreç) adı verilen bir süreçten geçtikleri için, daha güçlü bir umami tadına sahiptirler. 24-30 aylık İtalyan parmesan peyniri gibi en uzun yıllanmış peynirler, tipik olarak daha fazla umami tada sahiptir. Bu nedenle küçük bir miktar bile, bir yemeğin lezzetini önemli ölçüde artırabilir.
6. Kimçi
Kimçi ya da Kimchi, sebze ve baharatlardan yapılan geleneksel bir Kore yemeğidir. Çin lahanası, kırmızı biber ve sarımsak gibi sebzelerin mayalanmasıyla yani fermente edilmesiyle elde edilir. Fermantasyon işlemi, Kimçi’nin umami bileşiği olan glutamik asit seviyesini yükseltir.
7. Yeşil Çay
Yeşil çay, popüler ve inanılmaz derecede sağlıklı bir içecektir. Yeşil çay içmenin tip 2 diyabet riskini azaltma, kötü kolesterol (LDL) seviyelerini düşürme ve sağlıklı kiloyu koruma gibi birçok sağlık yararı bulunmaktadır. Glutamat bakımından zengin olan yeşil çayın, eşsiz bir umami tadı vardır.
8. Etler
Etler, genellikle umami aroması yüksek olan başka bir gıda grubudur. Deniz ürünleri gibi, doğal olarak glutamat ve inosinat içerirler. Özellikle pastırma ya da kurutulmuş et gibi olgunlaştırılmış etler, taze etlere göre daha fazla umami aroma kaynağı olan glutamik asit içerirler.
9. Mantarlar
Mantarlar, bitki bazlı bir başka büyük umami aroması kaynağıdırlar. B vitaminleri gibi birçok besin öğesine sahip olan mantarların, bağışıklık ve kolesterol seviyeleri üzerine olumlu sağlık yararları bulunmaktadır. Tıpkı domatesler gibi mantarları da kurutmak da glutamat içeriğini önemli ölçüde artırabilir. Mantarlar yemeklerinizin genel umami lezzetini artırmanın kolay bir yoludur.
Umami tadı, genellikle yüksek proteinli gıdalarda bulunan amino asit olan glutamat gibi bileşiklerin varlığından kaynaklanır. Yukarıdaki yiyeceklerin yanı sıra; mısır, yeşil bezelye, sarımsak, lotus kökü gibi gıdalar da umami içeren yiyecekler arasındadır. Umami sadece yemeklerin lezzetini artırmakla kalmaz, aynı zamanda iştahınızı da azaltabilir.
