Bugün gıda etiketlerini incelerseniz, piyasada en çok kullanılan gıda katkı maddelerinden biri olan soya lesitini bileşeniyle karşılaşma olasılığınız oldukça yüksektir. Genellikle hazır gıda ürünlerinde bir bileşen olarak kullanılan soya lesitini, aynı zamanda gıda takviyesi olarak da satılmaktadır. Ancak şaşırtıcı bir şekilde, soya lesitini hakkında çok fazla önyargı ve kafa karıştırıcı bilgi bulunmaktadır. Peki bugün market raflarındaki yüzlerce üründe bulunan soya lesitini sağlığımızı nasıl etkiliyor? Aslında soya lesitini tüketmenin zararları kadar sanılanın aksine yararları da vardır. Bu yazıda soya lesitini nedir sorusuna bu gıda katkı maddesinin zararları ve yararları ile yanıt vereceğiz.
Lesitin Nedir?
Lesitin nedir sorusunun cevabı, bizi 19. yüzyılın ortalarında Fransa’ya kadar götürür. 1845 yılında Fransız kimyager Theodore Gobley tarafından yumurta sarısından izole edilen lesitin, Eski Yunanca’da yumurta sarısı anlamına gelen “lekithos” kelimesinden türemiştir. Lesitin günümüzde soya başta olmak üzere, ayçiçeği, yer fıstığı, pamuk tohumu, mısır yağı, kolza tohumu ve yumurta sarısından elde edilir. Bitkisel bazlı olarak soyadan sonra en yaygın türü ayçiçeği lesitini olarak bilinir.
Soya Lesitini Nedir? E322 Ne İşe Yarar?
Soya yağının rafine edilmesi sırasında elde edilen soya lesitini aslında bir yan üründür. Gıda katkı maddesi olarak kullanımı oldukça yaygın olsa da yem ve ilaç sanayide de kullanılır. Diğer bitkisel yağların arasında en fazla miktarda lesitin soyadan elde edilmektedir. Soya lesitini e kodu E322’dir. Soya lesitinin diğer türlere göre daha yaygın olmasının sebebi alternatiflere göre daha stabil bir emülsiyon oluşturmasıdır.
Genel olarak lesitin kullanımının en önemli nedeni, gıdalara eklendiğinde mükemmel bir emülgatör görevi görmesinden kaynaklanmaktadır. Emülgatör yağ ve su gibi birbiri içinde çözünmeyen yani birbirine karışmayan farklı maddelerin birleştirilmesini sağlar. Örneğin; tereyağ, margarin, süt, krema, dondurma, çikolata gibi gıdalara eklendiğinde, ürünlere pürüzsüz ve homojen bir görünüm kazandırarak, lezzetlerini korumalarına yardımcı olur. Tüm bu nedenlerden dolayı soya lesitini, işlenmiş gıdalarda, ilaçlarda ve takviyelerde katkı maddesi olarak sıklıkla kullanılır.
Soya Lesitini Zararları ve Yan Etkileri
Gıda takviyesi olarak kasıtlı olarak alınmasa dahi ilaçlarda ya da ambalajlı gıdalarda sıkça kullanılması bakımında farkında olmadan soya lesitini tüketmeniz oldukça mümkün. Potansiyel fayadaları bir yana bu bileşeni içeren yiyecekleri ya da takviyeleri tüketmeyi seçmeden önce bilmeniz gereken bazı zararları ve yan etkiler de vardır. Soya lesitini zararları ya da yan etkileri ile ilgili merak edilen konular 3 başlık altında toplayabiliriz.
Soya Lesitini ve Östrojen
Soya ile ilgili yaygın en yaygın endişelerden biri, izoflavon ya da fitoöstrojen gibi östrojenik bileşikler içermesidir. İzoflavonlar, östrojen hormonuna benzer kimyasal bir yapıya sahiptir, bu nedenle östrojen reseptörlerine bağlanabilir ve vücutta östrojen benzeri etkilere neden olabilirler. Ancak bu durum bazı hayvan çalışmalarının gösterdiği sonuçlardır, soya lesitini östrojen ve sağlığımız üzerindeki etkilerini anlamak için daha fazla bilimsel araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
GDO’lu Soya Fasulyesi
Soya lesitini GDO’lu yani genetiği değiştirilmiş midir? Aslında soya lesitini soya fasulyesi yağından elde edildiği için cevap evet olabilir. Soya lesitini ambalajlı ürün olarak “organik soya lesitini” şeklinde etiketlenmediği sürece muhtemelen genetiği değiştirilmiş soya fasulyesinden elde edilmiş olması mümkündür.
Soya Lesitini ve Alerji
Soya lesitini bir gıda katkı maddesi olarak güvenli kabul edilse de, soya alerjisi olan kişilerin soya lesitini içeren gıda ürünlerinden kaçınmaları tavsiye edilir. Bununla birlikte lesitini takviye olarak kullanan ve yumurta, soya alerjisi olan kişilerin, takviyelerdeki lesitinin hangi gıdadan elde edildiğine dikkat etmeleri gerekmektedir.
Soya Lesitini Faydaları
Pek çok gıda katkı maddesi gibi soya lesitini de tartışmalı bileşenlerden biridir ve bazı sağlık tehlikeleri taşıdığına inanılır. Ancak bu iddiaların çok azı somut delillerle destekleniyor. Soya lesitini içeren gıdalar arasında dondurma, çeşitli süt ürünleri, bebek mamaları, margarin, ekmek ve diğer hazır işlenmiş gıdalar sayılabilir. Gıda sektöründe sıklıkla kullanıldığı için ara sıra da olsa farkında olmadan soya lesitini tüketiyorsunuz. Bununla birlikte genel olarak güvenli bir gıda katkı maddesi olarak kabul edilen soya lesitini, gıdalarda çok küçük miktarlarda bulunduğundan, zararlı olması muhtemel değildir. Soya lesitini zararları yanı sıra insan sağlığına faydaları da olan bir bileşiktir. Soya lesitininin sağlığa faydaları şunları içerir;
- Kolesterol seviyelerini iyileştirir.
- Karaciğer fonksiyonu, kas hareketi, metabolizma, sinir fonksiyonu ve beyin gelişiminde önemli rol oynayan makro besin olan kolin kaynağıdır.
- Bağışıklığı güçlendirebilir.
- Vücudun fiziksel ve zihinsel stresle başa çıkmasına yardımcı olur.
- Osteoporozu (kemik erimesi) önleyebilir.
- Menopoz semptomlarını hafifletir.
- Kanserin önlenmesine yardımcı olabilir.
İlginizi Çekebilir
Aslında lesitin yumurta, yeşil sebzeler, baklagiller ve deniz ürünleri gibi tükettiğimiz birçok gıdada doğal olarak bulunur. Lesitini bu gibi besinler yoluyla tüketmenin herhangi bir riski yoktur. Soya lesitini nedir sorusuna özetle “soya lesitini, soya fasulyesinden elde edilen ve emülgatör olarak kullanılan bir gıda katkı maddesidir” şeklinde yanıt verebiliriz. Soya lesitininin sağlık açısından birçok potansiyel yararı olsa da diğer gıda katkı madddelerinde olduğu gibi sağlık ile ilgili endişeler de bulunmaktadır. Ancak bugün tükettiğimiz birçok paketlenmiş ve işlenmiş gıdada bulunan soya lesitini, çok küçük miktarlarda kullanıldığından zararlı olarak kabul edilmez. Bununla birlikte sağlığınız ile ilgili endişeleriniz varsa, soya lesitini dışında birçok gıda katkı maddesi içeren işlenmiş, paketlenmiş yiyeceklerden uzak durmak sizin için daha iyi bir seçim olabilir. Aldatıcı gıda paketleri ve gıda sektörünün yalanları konusunda daha fazla bilgi almak için buradaki yazımıza göz atabilirsiniz.
